Historia
Truizmem jest stwierdzenie, iż przetrwanie każdej istoty ludzkiej, a tym bardziej zbiorowości ludzkich, tak jak od niewielu innych czynników przyrodniczych zależne jest od możliwości zaopatrzenia w wodę i to wodę nadającą się do picia, o całej gamie innych potrzeb nie wspominając. Stąd domostwa i osady ludzkie powstawały zawsze, powstają i powstawać będą tam, gdzie te elementarne potrzeby mogą być stosunkowo łatwo zaspokojone, to jest nad brzegami rzek, jezior i w pobliży źródeł wody. Czym większa zbiorowość tym lepszej i sprawniejszej organizacji wymaga owo wspólne zaspakajanie potrzeb. Wspomniane prawidłowości nie trudno zaobserwować na przykładzie naszego miasta Torunia.
Miasto powstało nad Wisłą, tam "gdzie woda czysta i trawa zielona", na mocy przywileju lokacyjnego z roku 1233 zwanego Przywilejem Chełmińskim (lokowano nim bowiem dwa miasta Chełmno i Toruń). Przywilej przewidywał dla mieszkańców Torunia znacznie większą samorządność niż było to przyjęte w miastach lokowanych ówcześnie na tak zwanym prawie niemieckim. W rękach Rady Miejskiej koncentrowały się praktycznie wszystkie kompetencje do rozstrzygania spraw społeczności miast. Dotyczyło to także zaopatrzenia w wodę i troski o usuwanie nieczystości. Z roku 1594 pochodzi pisana ordynacja Rady Miejskiej Torunia w sprawie porządków w mieście, w której wspomina się także o publicznych studniach miejskich. W 200 lat później Regulamin dla Magistratu określił obowiązki miejskiego radcy budowlanego w dziedzinie opieki nad studniami i wodociągami.
Dozorcy studni miejskich raportują 20 czerwca 1812 roku, iż "studnie w kwaterze Staromiejskim i Maryjskim wodę odbierają rurami prowadzącymi z fosy poza murami obwodowymi pod ziemią miejscami nad trzy chłopa w głąb ciągnionymi". W 1893 utworzone zostały miejskie zakłady wodociągowe. Eksploatowały one ujęcie wody zwane "Barbarka" zlokalizowane w północnej części miasta i stację pomp przy ulicy Świętego Józefa "Stare Bielany". Ciągle wzrastające zapotrzebowanie na wodę przyczyniło się do wybudowania wkrótce nowego ujęcia wody, znanego później pod nazwą "Fort Chodkiewicza". Oba ujęcia doprowadzały wodę do stacji pomp przy ulicy św. Józefa, gdzie znajdowały się zbiorniki podziemne i zbiornik wieżowy o pojemności 400 m³ zlokalizowany w istniejącej do dziś, chociaż nie używanej wieży ciśnień. Jako następna powstała stacja pomp "Nowe Bielany". Realizację projektu rozpoczęto w 1916 roku. Prace trwały do maja 1917 r.
Dosyć gwałtowny wzrost liczby mieszkańców miasta po drugiej wojnie światowej spowodował konieczność kolejnych inwestycji wodociągowych i kanalizacyjnych. W 1962 roku zakończona została rozbudowa ujęcia wody dla Torunia, znajdującego się w Małej Nieszawce. W 16 lat później do Torunia popłynęła po raz pierwszy woda z ujęcia powierzchniowego na rzece Drwęcy, wybudowanego w podtoruńskim Lubiczu. We wrześniu 1997 roku gruntownie zmodernizowano ujęcie wody w Jedwabnie.
O ile woda z najwcześniej powstałych ujęć "Stare Bielany" i "Nowe Bielany" nie wymagała uzdatniania i mogła być bezpośrednio tłoczona do miejskiej sieci wodociągowej, o tyle w odniesieniu do wszystkich później wybudowanych ujęć taka praktyka nie mogła już być stosowana ze względu na zanieczyszczenia. Obecnie stosuje się różnorodne procesy uzdatniania, jak np. koagulacja, osadzanie w osadnikach poziomych, filtracja na filtrach pośpiesznych, dezynfekcja. Już takie pobieżne przytoczenie zabiegów, jakim poddawana jest woda przed dostarczeniem jej odbiorcy, powinno obalić jeden z funkcjonujących mitów, iż sprawa z wodą jest prozaicznie prosta. Wystarczy przecież podejść odkręcić kurek i woda płynie. Mało kto, poza fachowcami, zdaje sobie sprawę, że złożoność procesu "produkowania wody" i z tego, że współczesne ujęcia wody są praktycznie dużymi fabrykami chemicznymi o skomplikowanej technologii, które pracują na trzy zmiany przez całą dobę.
Powyższa rycina przedstawia schemat przeczyszczalni ścieków "Rybaki" pochodzący z 1914 roku.
W średniowiecznym Toruniu brak było kanalizacji i urządzeń sanitarnych. Rolę kanału ściekowego, odprowadzającego wszelkie nieczystości z miasta, spełniała Struga Toruńska. Jedynie w obrębie posesji przedstawicieli bogatszych warstw mieszczańskich funkcjonowały urządzenia kloaczne, do których drewnianymi korytami odprowadzano ścieki i nieczystości. Natomiast w biedniejszych dzielnicach nieczystości wylewano bezpośrednio poza obręb budynku na ulicę, tworząc wzdłuż nich ścieki uliczne, czyli tzw. rynsztok.
Obowiązek dbania o czystość i stan sanitarny wzięły na swoje barki władze miejskie. Rada Miejska zaczęła wydawać szereg zarządzeń porządkowych, w których regulowała sprawę utrzymania czystości w mieście oraz zajęła się organizacją służb oczyszczania. Jednym z najstarszych zarządzeń władz miejskich dotyczących czystości posesji, zachowanych w toruńskich archiwach, jest ordynacja wydana w 1594 roku przez burmistrza Henryka Strobanda, która opisywała całą organizację wywozu nieczystości oraz sposoby jej finansowania, ponadto zabraniała m.in. wylewania nieczystości na ulicę i nakazywała zainstalowanie w każdej posesji wychodków.
W 1854 roku skanalizowano, poprzez budowę kanałów odpływowych, pierwszy fragment miasta - część Starego Miasta ograniczoną ulicami: Podmurną, Szewską, Rynkiem i Żeglarską oraz Wisłą. W kolejnych latach nastąpił dalszy rozwój systemu kanalizacyjnego, z którego nieczystości kierowane były do Miejskiej Przeczyszczalni, która powstała przy ul. Rybaki. Pozwalała ona na mechaniczne oczyszczanie ścieków polegające na oddzieleniu piasku i zawiesiny mineralnej oraz części stałych i pływających.
W okresie międzywojennym rozbudowywano sieć kanalizacyjną miasta. Oprócz Śródmieścia i Bydgoskiego Przedmieścia uzbrojono dzielnicę Mokre oraz Jakubskie i Chełmińskie Przedmieście. Wzrost liczby ludności sprawiał jednak, że z tego powodu istniały w Toruniu poważne zaniedbania. Niektóre dzielnice nie posiadały w ogóle kanalizacji. Również w tym czasie urbaniści pod kierownictwem inż. Tłoczka wyznaczyli lokalizację miejskiej oczyszczalni ścieków w rejonie ulicy Bydgoskiej.Usytuowanie to uznano za najkorzystniejsze, gdyż dzięki naturalnemu spadkowi terenu w kierunku zachodnim istniała możliwość uniknięcia (poza Starówką) budowy kosztownych przepompowni ścieków.
Po wojnie nastąpiła rozbudowa terytorialna Torunia i jego rozwój gospodarczy, a wraz z nim rozbudowa instalacji sanitarnej. Do końca XX w. zbudowano 346 km siecii kanalizacyjnej.
W czerwcu 1994 r. Rada Miejska podjęła decyzję o budowie miejskiej oczyszczalni ścieków.
Budowa rozpoczęła się w 1995 r. i po trzech latach powstała nowoczesna oczyszczalnia ścieków wraz z siecią kolektorów. Następnym etapem była budowa w 1999 r. obiektów gospodarki osadowej, dzięki czemu możliwe jest przetwarzanie osadów powstających w procesie oczyszczania ścieków i ich dalsze przyrodnicze wykorzystanie.
Stacja pomp „Stare Bielany” jest obiektem zabytkowym, wpisanym do rejestru zabytków. W wyniku przeprowadzonych prac rewitalizacyjnych i remontu wieży ciśnień oraz hali maszyn, możliwe było udostępnienie zwiedzającym tych interesujących, ponad stuletnich zabytków techniki.
Dla tych, którzy zdecydują się wspiąć na szczyt ponad 30 metrowej wieży ciśnień czeka dodatkowa atrakcja – ujrzą z okien galerii widokowej rozległą panoramę północno-zachodnich dzielnic Torunia.
Zorganizowane grupy mogą zwiedzać stację pomp "Stare Bielany" wyłącznie po ustaleniu terminu z pracownikiem Spółki - szczegółowe informacje w tym zakresie można znaleźć tutaj.
Więcej informacji o Stacji Pomp "Stare Bielany" jest dostępnych pod adresem
