Stacja pomp „Stare Bielany”
Powstała w latach 90. XIX wieku stacja STARE BIELANY stanowi ważny punkt na turystycznej trasie zabytków techniki i inżynierii przemysłowej Kujaw i Pomorza. Kompleks, zgodnie z projektem systemu wodociągowego dla miasta Torunia autorstwa architekta inż. Heinricha Metzgera, zbudowano w zaledwie kilka lat, głównie na obszarze folwarku dzierżawionego wcześniej przez rodzinę Elsnerów. Wzniesiono wówczas pięć obiektów przemysłowych, jeden pełniący funkcje mieszkalno-służbowe, oraz niewielki budynek gospodarczy wraz z towarzyszącą im mniejszą architekturą użytkowo-gospodarczą. Cały teren otoczono ogrodzeniem i przekazano do eksploatacji utworzonemu w 1893 roku przedsiębiorstwu WASSERWERK DER STADT THORN.
W ciągu kolejnych lat rozwój techniki wodociągowej oraz objęcie siecią dystrybucyjną znacznej części miasta spowodowały konieczność wprowadzania nowych, bardziej zaawansowanych urządzeń i rozwiązań. Uruchomienie i zwiększenie poboru wody na ujęciach zlokalizowanych w innych częściach Torunia lub jego najbliższej okolicy istotnie ograniczyło udział Bielan w dystrybucji wody. Z czasem kompleks został dostosowany do pełnienia funkcji pompowni, która zasilała strefę podwyższonego ciśnienia na Wrzosach.
Główną czerpnią wody dla bielańskiej stacji pomp była znajdująca się w pobliżu bramy wjazdowej STUDNIA ZBIORCZA, do której doprowadzono wodę z ujęć „Barbarka” i „Fort Chodkiewicza”.
Jednak najbardziej charakterystycznym obiektem kompleksu pozostaje utrzymana w stylu neogotyckim WIEŻA CIŚNIEŃ. Pod jej sklepieniem, na wysokości ok. 30 m, umieszczono zbiornik wody o pojemności 400 m3, co zapewniało możliwość wyrównywania ciśnienia wody w sieci wodociągowej.
Równie wyjątkową budowlę stanowi HALA POMP, w której zainstalowano początkowo parowe, a później elektryczne silniki napędzające dwie pompy tłokowe o wydajności 150 m3 na godzinę. Pracując w trybie co najmniej 18 godzin na dobę, obie pompy umożliwiały elastyczne rozprowadzanie wody, co zapewniało mieszkańcom miasta ciągłość dostaw. Do budynku maszynowni dostawiono kotłownię od zachodu oraz rozdzielnię od północy.
Interesujący, wydzielony od pozostałej części kompleksu zespół tworzą BUDYNEK KOMORY ZASUW oraz cztery wieżyczki, w których zamontowano wodowskazy informujące o poziomie napełnienia dwóch podziemnych zbiorników o pojemności 400 m3 każdy. Obiekty te pozwalały na swobodne sterowanie przepływem wody i jej magazynowanie.
Wzdłuż wschodniej granicy kompleksu ulokowano dwukondygnacyjny BUDYNEK MIESZKALNO-SŁUŻBOWY przeznaczony dla załogi obsługującej stację, mniejszy BUDYNEK GOSPODARCZY, w którym trzymano zwierzęta i pasze, oraz niewielki WARSZTAT.
Pozostałą część kompleksu zajmował las oraz staw, do którego odprowadzano nadmiar wody w przypadku napełnienia zbiorników podziemnych oraz zbiornika wieży ciśnień.
